مهندسي هوافضا

اگر شما عاشق هواپيما و فضاپيماها بوده و مي خواهيد براي پيشرفت و توسعه آنها كاري بكنيد، شغل مهندسي هوافضا مي تواند براي شما مناسب باشد.

براي اينكه بتوانيد يك مهندس هوافضاي موفق شويد بايد در رياضيات، فيزيك،فناوري اطلاعات و به خصوص زبان انگليسي قوي بوده و از استعداد خوبي در اين علوم بهره مند باشيد.

محل كار شما به عنوان يك مهندس هوافضا در دفتر كاري يا در كارخانه مي باشد. اگرچه امروزه در مقايسه با قبل، مهندسان هوافضا زمان زيادي را در دفاتر كاري مي گذرانند چون بيشتر كارهاي طراحي، مدلسازي، آزمايش ها، ارزيابي و آموزش را با كمك برنامه ها و نرم افزارهاي شبيه ساز كامپيوتري انجام مي دهند.  البته گاهي براي بازرسي يا تست هواپيماها در محل هاي مختلف، بايد در سفرهاي كاري باشيد.

در مجموع مهندسي هوافضا شاخه‌اي است از مهندسي كه با طراحي هواپيما، فضاپيما، ماهواره، ماهواره برها و مسائل و موضوعات وابسته به آن‌ها سر و كار دارد اما در برخي از اوقات مهندس هوافضا به طراحي سيستم هاي با تكنولوژي بالا مانند خودروهاي كم مصرف و تجهيزات نفت و گاز و سيستم هاي توليد توان، اشتغال پيدا مي كند. به عبارت ديگر مهندسي هوافضا دانشي راهبردي است كه در آن از دانشهاي ديگر مانند مكانيك، متالورژي، علوم كامپيوتر، عمران و الكترونيك استفاده مي‌شود. موضوعاتي از قبيل طراحي و ساخت هليكوپتر، هواپيماي بدون سرنشين، بدون موتور، عمود پرواز و يا جنگنده از يك طرف و ساخت پايگاههاي فضايي و مسافرت به كرات ديگر از طرف ديگر جامعيت و حساسيت رشته مهندسي هوافضا را بيش از پيش روشن مي‌سازد.

مهندسي هوافضا در بسياري از كشورها از جمله ايران يكي از پيشروترين زمينه‌هاي پژوهشي است و بودجه‌هاي كلان نظامي و غيرنظامي كه صرف اين رشته مي‌شود، زمينه‌هاي پيشرفت و جهش در ديگر حوزه هاي علوم مهندسي را فراهم ساخته‌ است.

زمينه‌هاي مطالعاتي يك مهندس هوافضا تنها به طراحي هواپيما و وسايل پرنده محدود نمي‌شود. براي مثال آئروديناميك خودرو از برخي جهات شباهت زيادي به آئروديناميك هواپيما دارد و امروزه در اغلب صنايع خودروسازي با استفاده از تونل باد و علم آئروديناميك، خودروهاي كم مصرفتري مي‌سازند. فرايند سيستم‌هاي كنترل صنعتي نيز با فرايندهاي طراحي كنترل در وسايل پرنده بر يك مبنا است و همچنين سازه اتومبيل و كشتي مشتركات زيادي با سازه يك هواپيما دارد و بالاخره توربين‌هاي گاز يك نيروگاه يا پالايشگاه همانند يك موتور جت تحليل و طراحي مي‌گردند. در نتيجه يك مهندس هوافضا علاوه بر شركت‌هاي هوافضايي و ساخت ماهواره، در نيروگاهها، صنايع نفت و گاز، پالايشگاه ها، صنايع خودروسازي و فرودگاه ها فرصتهاي شغلي بسيار خوبي دارد.

در تعريفي ديگر از مهندس هوافضا اينچنين آمده است : مهندس هوافضا مسئوليت طراحي و ساخت ماشينهاي غير عادي، از هواپيماهاي با وزن بيش از ۲۵۰ تن گرفته تا فضاپيماهائي كه قادر به طي مسافتهاي طولاني با سرعتي بالاتر از ۳۰۰۰۰ كيلومتر در ساعت هستند را برعهده دارد. مهندس هوافضا هواپيماها و فضاپيماها و موشكها را طراحي كرده و توسعه داده و مورد آزمايش قرار مي دهد و بر مراحل ساخت آنها نظارت مي كند. آن دسته از مهندسين هوافضا كه با هواپيما سر و كار دارند را مهندسين هوانوردي و آنهائي را كه اختصاصا با فضاپيما كار ميكنند را، مهندسين فضانوردي گويند.

مهندسين هوافضا فناوريهاي جديدي را براي استفاده در هوانوردي،‌ سيستمهاي دفاعي و اكتشافات فضائي بوجود آورده و اغلب در زمينه هايي مانند طراحي ساختار، هدايت، ناوبري و مراقبت، تجهيز و ارتباطات و يا شيوه هاي توليد متخصص مي شوند. آنها اغلب از طراحي  كامپيوتري،‌ روبات ها، ليزر و تجهيزات نوري الكترونيكي پيشرفته در كارشان بهره مي گيرند.

يك مهندس هوافضا با توجه به اينكه در چه شركت يا سازماني مشغول كار است ممكن است در زمينه يكي از توليدات خاص هوافضا مانند حمل و نقل تجاري (هواپيماهاي باري و مسافربري )، جتهاي جنگنده نظامي، هليكوپترها، فضا پيماها و يا موشكها و راكتها تخصص كسب كند.

همچنين مهندس هوافضا مي تواند در آيروديناميك (دانش مربوط به حركت اجسام در گازها و هوا)،‌ ترموديناميك (مبحث فعاليت مكانيكي و رابطه آن با حرارت)،‌ مكانيك سماوي، نيروي محركه، آكوستيك (علم اصوات) و يا سيستمهاي هدايت و مراقبت، مهارت و تخصص داشته باشد.

در بسياري از كشورهاي دنيا سعي بر اين است كه از مهندس هوافضا در صنعت هوافضا استفاده شود اما در برخي از كشورها نيز مرسوم شده است از اين متخصصين در ساير صنايع ديگر نيز بهره گرفته شود. به عنوان مثال با توجه به شناختي كه مهندسان هوافضا از علم آيروديناميك دارند از آنها در شركت هاي خودروسازي براي طراحي خودرو با راندمان بالا استفاده مي شود.

مسئوليت ها و وظايف مهندس هوافضا

• مهندس هوافضا - مهندس هوافضا در زمينه توسعه صنعت هوايي و تكنولوژي هاي مرتبط كار مي كند.  كار او منجر به طراحي، توليد و نگهداري وسايل زير مي شود:
• هواپيماها و هليكوپترها
• فضا پيماها
• موشك ها و سلاح ها
• شبيه سازهاي پرواز
• ابزار و قطعات پرواز
• مهندس هوافضا، مي تواند در زمينه تحقيق و توسعه، تست، توليد و نگهداري فعاليت كند. وظايف مهندس هوافضا با توجه به محل كارش متفاوت است ولي به طور كلي شامل موارد زير مي باشد:
• توسعه سيستم هاي هواپيمايي مانند سيستم هاي ارتباطي و ابزارهاي هوانوردي
• تحقيق بر روي روش هاي جديد ساخت بخش هاي هواپيما مانند بدنه، بال، موتور و...با هدف مصرف بهينه سوخت
• استفاده از نرم افزارهاي طراحي كامپيوتري براي طراحي پروژه ها
• انجام تست هاي مختلف زميني و هوايي
• جمع آوري و تحليل داده هاي حاصل از تست ها
• طراحي و نظارت بر فرآيند ساخت و نصب قطعات و هواپيماها
• انجام و تاييد پروژه ها مطابق با قوانين نظارتي موجود
• نظارت بر فرودگاه ها و مراكز تعمير و نگهداري هواپيماها
• بررسي وسايل يا قطعات آسيب ديده و با عملكرد ناقص براي شناسايي علت و يافتن راه حل مناسب براي آن
• علاوه بر موارد بالا، مهندس هوافضا همچنين با تخمين هزينه هاي پروژه، حضور در جلسات، نوشتن گزارشات فني و ارائه گزارش كار به مديران و مشتريان سرو كار دارد. پس از كسب چند سال تجربه كاري،  مي تواند به عنوان متخصص تشخيص علل تصادفات هوايي كار كند.

مهارت و توانمندي هاي مورد نياز مهندس هوافضا

داشتن مهارت و تخصص از مهم ترين عوامل موفقيت شغلي محسوب مي شود. امروزه تعداد فارغ التحصيلان دانشگاهي افزايش زيادي يافته ولي تعداد افرادي كه در حوزه تخصصي خود مهارت و تخصص خوبي داشته باشند، بسيار كم است. به عبارتي حتي در شرايط فعلي بازاركار نامناسب كشور، مهندس هوافضايي كه با علاقه وارد اين حوزه شده و مهارت و تخصص خوب و مناسبي كسب كرده است، به راحتي مي تواند موقعيت هاي شغلي بسيار مناسب همراه با درآمدي عالي را پيدا كند.

برخي از مهارت ها و توانمندي هاي كلي لازم براي يك مهندس هوافضا

• مهارت عالي در حل مساله
• مهارت عالي در زمينه رياضيات و فناوري اطلاعات
• آشنايي با نرم افزارهاي طراحي هاي كامپيوتري
• دانش فني عالي
• توانايي برنامه ريزي، اولويت بندي و مديريت پروژه
• به روز بودن و آگاهي از جديد ترين پيشرفت ها
• آگاهي كامل نسبت به قوانين نظارتي مهندسي
• توانايي كار تيمي
• توانايي خوب در تحليل مسايل
• آشنايي با زبان انگليسي

مهارت هاي مربوط به نرم افزارهاي تخصصي مهندسي هوافضا

امروزه نرم افزارهاي رايانه اي يكي از مهم ترين ابزارهاي كمكي مهندس هوافضا است كه ياري گر او در رسيدن به اهدافش مي باشد. اگر به بررسي اجمالي آگهي هاي استخدامي مهندس هوافضا بپردازيد، متوجه خواهيد شد اكثر كارفرماها، شركت ها و سازمان ها يكي از شرايط جذب مهندس هوافضا را تسلط بر نرم افزارهاي مربوط به اين حوزه قرار داده اند.

بنابراين اگر مي خواهيد در شغل مهندسي هوافضا موفق باشيد، به راحتي و سريعا بتوانيد شغل مناسب و پردرآمدي را در حوزه تخصصي خود يعني مهندسي هوافضا پيدا كنيد و يا اگر شاغل در اين حوزه هستيد و مي خواهيد پله هاي ترقي را سريعتر طي كنيد، مطمئن باشيد يادگيري نرم افزارهاي تخصصي مهندسي هوافضا يكي از راه هاي اصلي و مطمئن براي شماست.

برخي از مهم ترين نرم افزارهاي تخصصي و كاربردي مهندسي هوافضا

• Catia: نرم‌افزار طراحي قطعات
• Ansys: نرم‌افزاري براي تحليل مهندسي قطعات در تحليل‌هاي ديناميكي
• Fluent : نرم‌افزار مدل كردن جريان سيال و انتقال حرارت در هندسه‌هاي پيچيده
• ABAQUS :  نرم افزاري براي تحليل هاي المان محدود
• XFLR۵ : نرم‌افزاري مفيد براي آغاز يادگيري هوافضا
• Unigraphics : نرم افزار مدل سازي و طراحي قطعات
• Matlab : نرم‌افزاري براي نوشتن برنامه و محاسبات رياضي در مهندسي

تحصيلات لازم براي ورود به شغل مهندسي هوافضا

فارغ التحصيلان رشته مهندسي هوافضا در مقاطع كارشناسي، كارشناسي ارشد و دكتري مي توانند وارد اين حوزه شوند. البته از آنجا كه شباهت زيادي بين تخصص و برنامه درسي مهندسي هوافضا و مهندسي مكانيك وجود دارد و خيلي از مواقع مهندس هوافضا به جاي مهندس مكانيك در بخش هاي مختلف صنعت فعاليت مي كند، ممكن است يك مهندس مكانيك بتواند به عنوان مهندس هوافضا در صنايع مربوطه كار كند.

آينده شغلي، بازار كار و فرصت هاي استخدامي مهندسي هوافضا

مهندس هوافضا مي تواند در صنايعي كه به طراحي و توليد هواپيماها، موشك ها، سيستم هاي دفاعي، ماهواره ها و يا فضاپيماها مي پردازند، كار كند. كاربرد زمينه‌هاي مطالعاتي يك مهندس هوافضا تنها به طراحي هواپيما و وسايل پرنده محدود نمي‌شود در نتيجه يك مهندس هوافضا علاوه بر شركت‌هاي هوايي و هواپيمايي، در نيروگاهها، صنايع نفت و گاز و صنايع خودروسازي فرصتهاي شغلي خوبي دارد. با داشتن تجربه و دانش لازم، مهندس هوافضا مي تواند در بخش تحقيق و توسعه اين نوع شركت ها مشغول به كار شود.

به بيان ديگر مهندس هوا فضا مي تواند در صنايع و موسسات تحقيقاتي هواپيمايي ، موشكي و ماهواره فعاليت كنند. همچنين در كليه موسسات و سازمان هايي كه به نحوي از وسايل پرنده استفاده مي كنند، به عنوان كارشناس تحقيق در عمليات و تعمير و نگهداري فعاليت نمايد. از سوي ديگر چون سازه اتومبيل و كشتي مشتركات زيادي با سازه يك هواپيما دارد و توربين هاي گاز يك نيروگاه يا ايستگاه پمپ گاز همانند يك موتور جت تحليل و طراحي مي گردد، يك مهندس هوا فضا علاوه بر شركت هاي هوايي در نيروگاه ها، صنايع نفت و گاز و صنايع خودروسازي فرصت هاي شغلي خوبي دارد. علاوه بر ساخت هواپيما فارغ التحصيلان رشته مهندسي هوافضا مي توانند در فرودگاهها در قسمت تعمير و نگهداري هواپيما و همچنين در صنايع دفاع روي طراحي موشك و جنگ افزارها فعاليت كنند يا مي توانند روي آئروديناميك خودروها، سازه هاي خودروسازي و توليد توربين هاي بخار براي توليد برق كار كنند.

مهندس هوافضابرخي از شركت هاي خصوصي در ايران در حوزه محدود، كار سفارشي انجام مي دهند مثل طراحي اوليه و مشاوره پروژه هاي دانشگاهي و اختراعي، ساخت پرنده هاي تصوير بردار و .... مهندس هوافضا مي تواند در اين شركت ها نيز مشغول به كار شود.

برخي از متخصصان مهمترين مشكل رشته مهندسي هوافضا را جديد بودن آن مي دانند و اين كه هنوز براي آن برنامه‌ريزي‌هاي لازم صورت نگرفته و در نتيجه پراكنده‌كاري در اين رشته زياد است و در كل جذب نيروي انساني از كانال صحيحي انجام نمي‌گيرد. اگر اين نوع مشكلات رفع شود، مهندسي هوافضا از بازاركار بسيار مناسبي برخوردار مي شود.

مهمترين شركت ها و سازمان هاي فعال در صنعت هوافضا كه مهندسان هوافضا مي توانند در آنها مشغول كار شوند

• سازمان صنايع هوايي  (ساخت و تعميرات اساسي انواع پرنده هاي نظامي و تجاري)
• شركت صنايع هواپيماسازي ايران
• شركت پنها (بزرگترين پشتيبان تعميرات سنگين ناوگان بالگردهاي كشور)
• صنايع هوايي قدس (طراحي، ساخت، ارائه‌ي خدمات گسترده پس از فروش انواع پهپاد و پرنده‌هاي بدون سرنشين، توليد و بهسازي انواع ملخ، ********رهاي نجات و ********رهاي فرود خودكار و غير خودكار، طراحي و ساخت ايستگاه‌هاي كنترل زميني (G.C.S)، سيستم‌هاي الكترونيك پروازي، تصويربرداري هوايي، هدف‌يابي، ردگيري و رهيابي اپتيكي، اويونيكي و غيره)

وضعيت استخدام شغل مهندسي هوافضا در برخي كشورهاي جهان

آمريكا - پيش بيني ها نشان مي دهد ميزان استخدام مهندس هوافضا بين سال هاي ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، رشد۵ درصدي خواهد داشت. در حالي كه متوسط اين رشد براي همه مشاغل۱۴ درصد مي باشد.

درآمد و حقوق مهندس هوافضا

به طور كلي مي توان گفت كه اگر يك مهندس هوافضا وارد يكي از شركتهاي دولتي و يا نظامي شود، تا مدتي حقوق و مزاياي او از نظام پرداخت دولتي و يا نظامي تبعيت مي كند مگر اينكه تخصص او در حدي باشد كه بتوانيد مطالبه حقوق و مزاياي بيشتري نمايد و به صورت خاص با او قرارداد منعقد نمايند.

اما در صورتي كه مهندس هوافضا وارد صنعت هاي ديگري غير از هوافضا شود، نحوه پرداخت حقوق اش از مدل حقوقي مرسوم در آن صنعت پيروي مي كند. به عبارت ديگر اگر محل كار او يك سازمان يا شركت دولتي باشد، حقوق دريافتي تابع نظام هاي پرداخت دولتي است. در صورتي كه مهندس هوافضا در شركت هاي خصوصي استخدام شود، با توجه به ميزان تخصص، توانمندي و تجربه خود مي تواند در خصوص ميزان حقوق با آنها وارد مذاكره شود.

در جديدترين پژوهش صورت گرفته در اواخر سال ۱۳۹۲ توسط تعدادي از متخصصان شغلي كشور، گروه هاي مختلف شغلي از نظر درآمدي مورد بررسي قرار گرفته اند. بر اين اساس متوسط حقوق و درآمد مهندسان هوافضا در سمت هاي مختلف شغلي و در رده هاي مختلف سازماني (كارشناس، سرپرست و مدير) استخراج شده است.

برخي از سمت هايي كه در اين پژوهش در نظر گرفته شده اند شامل كارشناس فني، كارشناس طراحي، سرپرست توليد، بازرس، مدير اجرايي، مدير پروژه و ... مي باشند كه يك مهندس هوافضا مي تواند در هر يك از آنها استخدام شده و فعاليت نمايد.

براي مهندس هوافضا در هر سمت و در هر رده سازماني حداقل، حداكثر و متوسط درآمد ماهيانه ذكر شده است. به عنوان مثال مهندسان هوافضايي كه در سمت كارشناس فني در رده كارشناس كار مي كنند، در اواخر سال ۱۳۹۲، حداقل درآمد ۸۰۰۰۰۰ تومان، حداكثر درآمد ۲۰۰۰۰۰۰ تومان و متوسط درآمد ماهيانه ۱۲۰۰۰۰۰ تومان را داشته اند.

درآمد ماهانه مهندس هوا فضا

همچنين از آنجا كه تجربه و سابقه كاري يكي از عوامل موثر در تعيين حقوق و درآمد هر فردي از جمله مهندسان هوافضا مي باشد، در بخش ديگري از اين پژوهش، درآمد مهندس هوافضا از نظر سابقه كاري در رده هاي مختلف سازماني مورد بررسي قرار گرفته است. همان طور كه در تصوير زير مشخص است در هر رده سازماني با افزايش سابقه كاري، درآمد و حقوق مهندس هوافضا نيز افزايش مي يابد.

درآمد مهندس هوافضا در برخي از كشورهاي جهان

آمريكا -  متوسط درآمد ساليانه مهندس هوافضا۹۷.۴۸۰ دلار (متوسط درآمد سالانه مهندسان ۸۳.۳۴۰ دلار و براي همه مشاغل۳۳.۸۴۰ دلار) در سال ۲۰۱۰  و مطابق با آخرين آمارها در سال ۲۰۱۳، ۱۰۲.۱۰۰ دلار بوده است.

انگلستان - متوسط درآمد ساليانه مهندس هوافضا براي افراد تازه كار سالانه ۳۰ تا ۳۷ هزار دلار، براي افراد باتجربه بين ۴۲ تا۶۰ هزار دلار و براي مهندسان ارشد بين ۶۷ تا۹۸ هزار دلار مي باشد.

شخصيت هاي مناسب شغل مهندسي هوافضا

در يك انتخاب شغل صحيح و درست، عوامل مختلفي از جمله ويژگي هاي شخصيتي، ارزش ها، علايق، مهارت ها، شرايط خانوادگي، شرايط جامعه و ... براي هر فرد بايد در نظر گرفته شوند. يكي از مهم ترين اين عوامل ويژگي هاي شخصيتي مي باشد. شناخت درست شخصيت هر فرد فرآيندي پيچيده و محتاج به تخصص و زمان كافي است. البته هر فردي ويژگي هاي منحصربه فرد خود را دارد، حتي افرادي كه به نوعي تيپ شخصيتي مشابه دارند، باز هم در برخي موارد با يكديگر متفاوت هستند.